ვისწავლოთ თურქული ენა (1)

თურქული ენა — თურქი ხალხის ენა. მიეკუთვნება ენათა თურქულ ჯგუფს, რომელიც თავის მხრივ, სავარაუდოდ ალთაურ ენებს უნდა მიეკუთვნებოდეს. მიუხედავად იმისა, რომ ჰიპოთეზას თურქული ენების და ალთაურთან ურთიერთნათესაობის შესახებ დღეს უკვე აღარ იზიარებს ბევრი ენათმეცნიერი, ის საბოლოოდ მაინც არ უარუყვიათ ერთხმად.

იქ სადაც ვმუშაობ თურქული ენის ცოდნა აუცილებელია. სწორედ ამიტომ  იძულებული გავხდი დავიწყო ამ ენის სწავლა.
პარალელურად მინდა რასაც შევისწავლი ჩემს ბლოგზე  განვათავსო. ჩემსავით– დამწყებ ,თურქული ენის შესწავლის მსურველს რომ ცოტათი მაინც გავუადვილო საქმე.

ამ ენაზე საუბრობს 80 მილიონზე მეტი ადამიანი. თურქული ენა არის სახელმწიფო ენა თურქეთის რესპუბლიკაში და აგრეთვე, კვიპროსის ჩრდილოეთ ნაწილში. მასთან ისე ახლო მდგომია აზერბაიჯანული, რომ ენათმეცნიერებაში ხშირად მას აზერბაიჯანის თურქულადაც მოიხსენიებენ.

თურქული ენა 1926 წლის შემდეგ ეფუძნება ლათინური დამწერლობის საფუძველზე შექმნილ ანბანს.

  ანბანი

თურქულ ანბანში 29 ასოა,
ლათინურიდან ამოღებულია Q, X და W,
+ დამატებულია 6 ასო-ნიშანი:

Ç, Ş, Ğ, I, Ö და Ü.

Aa – ა

Bb – ბ

Cc – ჯ

Çç – ჩ

Dd – დ

Ee – ე

Ff – ф

Gg – გ

Ğğ – ღ (წარმოითქმის ძალიან რბილად, ჰგავს “ი”-ს)

Hh – ჰ

Iı – დაახლ. რუსული ы, უფრო ზუსტად ის ბგერა, რომელიც ისმის ორი თანხმოვნის წარმოთქმის დროს, მაგ. გკ (გ-სა და კ-ს შორის)

İi – ი (მიაქციეთ ყურადღება, რომ მთავრულ ასოსაც წერტილი ეწერება)

Jj – ჟ

Kk – ქ

Ll – ლ

Mm – მ

Nn – ნ

Oo – ო

Öö – დაახლ. იო

Pp – ფ

Rr – რ

Ss – ს

Şş – შ

Tt – თ

Uu – უ

Üü – დაახლ. იუ

Vv – ვ

Yy – უმარცვლო ი

Zz – ზ

თურქულ ენაში იკითხება ისე, როგორც იწერება.

თურქულს აქვს ფიქსირებული მახვილი, რომელიც მოდის სიტყვის ბოლო მარცვალზე. გამონაკლისია სახელმწიფოთა დასახელება, სადაც მახვილი პირველ მარცვალზეა.

თურქულ ენაში მთავრული(დიდი) ასოთი იწერება:

ა) კერძო სახელები
ბ) გეოგრაფიული სახელები
გ) ეროვნული კუთვნილების ზედსართავები
დ) ალლაჰი, მუჰამმადი და სხვა ისლამური სიტყვები

დამატებითი ნიშნები:

ა) არაბულის გავლენით, შეიძლება თურქულ ხმოვანს თავზე გაუკეთდეს ^ ნიშანი, რაც ნიშნავს რომ ხმოვანი არბილებს მის წინ მდგომ თანხმოვანს

მაგ. İslâm – დაახლ. ислям

ბ) თურქულში აპოსტროფი გამოიყენება კერძო სახელისგან ბრუნვის ნიშანის გამოსაცალკევებლად
მაგ.:

Ben Batum‘a gittim [ბენ ბათუმა გითთიმ] – მე ბათუმში წავედი

წაკითხვის მაგალითები:

Ben Türkçe öğreniyorum [ბენ თურქჩე ოირენიორუმ] – მე ვსწავლობ თურქულს

Ahmet çay içti [აჰმეთ ჩაი იჩთი] – აჰმედმა ჩაი დალია

Sen bu kitap beğendin mi? [სენ ბუ ქითაფ ბეიენდინ მი?] – შენ ეს წიგნი მოგეწონა?

İstanbul Türkiye’nin en büyük ve en güzel şehiri [ისთანბულ თურქიენინ ენ ბუიუქ ვე ენ გუზელ შეჰირი] – სტამბული თურქეთის ყველაზე დიდი და ყველაზე ლამაზი ქალაქია

İki saat sonra evden çıkma! [იქი საათ სონრა ევდენ ჩქმა*] – ორი საათის შემდეგ სახლიდან არ გახვიდე

* რეალურად “ჩ”-სა და “ქ”-ს შორის, ირაციონალური ბგერა ისმის, როგორც ერთად რომ წარმოვთქვათ “ჩ-ქ” აი ისეთი.

 

ფრაზები და სიტყვები

• გამარჯობა — Merhaba; Selam   ( მერჰაბა ,  სელიამ)
• როგორ ხართ — nasılsınız?           (ნაა–სილიზინის)
• რას აკეთებ? — ne yapıyorsun?  ( ნე იაფიორსუმ)
• კეთილი იყოს თქვენი მობრძანება — Hoş geldiniz  (ჰოშ გელდინეზ)
• გმადლობთ — Teşekkür ederim; Sağolun  (თეშე ქიურედირუმ) ;  (სოღულუნ)
• კი / არა — Evet / Hayır (ევეთ , ჰაიარ)  .
• გეთაყვა — Lütfen  (ლიუთფენ)
• ნახვამდის — Allaha ısmarladık; Güle güle (ალაჰა ისმაიარლადიქ )   (გიულე –გიულე)